İster Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in nükleer saldırı tehditleri, ister Çin’in Tayvan Boğazı’ndaki saldırganlığı, ister İsrail’in açgözlü istilacı planları olsun, ne yazık ki ABD, son on yıllardaki herhangi bir zamanda olduğundan daha büyük bir güç savaşına daha yakın görünüyor. Gerçek şu ki, sistematik olmayan savaşlardan büyük ölçekli muharebe operasyonlarına kadar her düzeydeki savaşlar yıkıcıdır ve bu nedenle uluslar açık çatışmayı önlemek için ellerinden geleni yaparlar. Savaşın maliyeti aynı zamanda, savaşa girdiklerinde ülkelerin bu savaşları tırmandırmamak veya genişletmemek ve özellikle nükleere dönüşebileceği durumlarda savaşı kontrol altında tutmak için güçlü teşviklere sahip olduğu anlamına da gelir. Bu, hem tarihin hem de oyun teorisinin en güçlü içgörülerinden biridir: Savaş her derde deva son ilaçtır ve savaş ne kadar değerliyse, her iki taraf da ondan kaçınmak için o kadar çok çalışır.
Analistler bu gerçeği unuttuklarında, yalnızca savaş olasılığını abartmakla kalmıyor, aynı zamanda çok daha kötü bir şey yapıyorlar: Sebepleri tamamen yanlış anlıyorlar ve şiddeti önlemek için yanlış adımlar atıyorlar.
Çok az insan gerçekleşmemiş savaşlar hakkında kitap ya da haber yazıyor. Bunun yerine Rusya’nın Ukrayna işgalinin, İsrail’in Filistin ve Gazze işgalinin, Amerika’nın Irak ve Afganistan işgalinin ya da iki dünya savaşının izlerini takip ederek sayısız saatler harcıyoruz. Bunu yaptığımızda teşhis ve tedavimizi bozuyor. Çünkü bu vahim olayların izini kök nedenlerine ve öncüllerine kadar sürersek, çoğu zaman tanıdık bir listeyle karşılaşırız: beceriksiz liderler, eski nefretler, uzlaşmaz ideolojiler, sefil yoksulluk, tarihsel adaletsizlikler ve çok sayıda silah ve etkilenebilir genç adam. Savaş onların kaçınılmaz sonucu gibi görünüyor.
Maalesef bu, çatışmanın önlendiği tüm durumları göz ardı ediyor. Sosyal bilimciler bu barışçıl olaylara baktıklarında eskisi gibi birçok durumu görüyorlar: beceriksizlik, nefret, adaletsizlik, yoksulluk ve silahlanma. Bütün bu sözde savaş nedenleri sıradan şeylerdir. Uzun vadeli bir şiddet değil. Yani bunlar muhtemelen savaşın ana nedenleri değil.
Birinci Dünya Savaşı’nı ele alalım: Tarihçiler, Avrupa’nın dar görüşlü, savaş çığırtkanı, milliyetçi liderlerinin toplumlarını nasıl safça savaşa sürüklediklerini açıklamayı severler. Bu hikayeye göre her şey büyük bir yanlış hesaplamaydı. Avrupalı liderlerin zayıflıkları elbette rol oynamıştır, ancak açıklamayı burada kesmek, o ana kadar kaçınılan tüm dünya savaşlarını unutmak anlamına gelecektir. Onlarca yıldır aynı liderler büyük krizleri savaşmadan yönetmişlerdi. Yalnızca 1914’ten önceki on beş yıl içinde neredeyse -ama hiçbir zaman- çok sayıda kıta savaşı yaşandı: 1898’de Sudan’da harap olmuş bir Mısır ileri karakolunda İngiliz-Fransız çatışması; Rusya’nın 1900’de İngiltere’nin uzak doğu limanlarını ele geçirmesi; Avusturya’nın 1908’de Bosna’yı ele geçirmesi; 1912 ve 1913’te Balkan devletleri arasında iki savaş. Kıtayı yok edecek bir savaş dünyanın bu köşelerinden herhangi birinde alevlenebilir; ama olmadı.
Aynı şekilde Ukrayna’daki savaşın sorumluluğunu da büyük ölçüde Putin’in takıntılarına ve hayallerine bağlamak yaygın bir görüş. Bunların elbette etkisi oldu ama burada durmak çok erken durmak anlamına geliyor. Gerçekleşmemiş çatışmalara da dikkat etmeliyiz. Yıllar boyunca Rusya, Belarus’un ele geçirilmesinden Kazakistan’daki ‘barışı koruma’ misyonlarına kadar diğer komşularını farklı derecelerde ikna ve güçle korkuttu. Bu güç mücadelelerinin çok azı sonuçsuz kaldı. Kavgaların gerçek kökenlerini bulmak için analistlerin bu barışçıl çabalara dikkat etmesi gerekiyor.
Düşmanlar barış içinde birbirlerinden nefret etmeyi tercih ederler.
Savaşmak sadece şiddet yoluyla müzakere etmektir. 1938’de Çin Komünist lideri Mao ‘Siyaset kan dökülmeden savaştır, savaş ise kan dökülmeden siyasettir’ Demek istediği buydu. Mao bize, bir asır önce bize savaşın siyasetin başka araçlarla devamı olduğunu hatırlatan Prusyalı general Carl von Clausewitz’i hatırlattı.
Elbette bu yöntemlerden biri diğerine göre çok daha maliyetlidir. İki düşmanın önünde kolay bir seçim var: çekişmeli bölgeyi veya hisseyi göreceli güçlerine göre bölmek ya da savaşa gidip azalan ve hasar gören kalıntılar için kumar oynamak. Uzlaşma aramak neredeyse her zaman daha iyidir. Şimdiye kadar var olan her savaşa karşılık binlercesi daha tartışma ve uzlaşma yoluyla engellendi.
Uzlaşma kuraldır çünkü takımlar genellikle stratejik davranırlar: Poker veya satranç oyuncuları gibi onlar da ileriyi düşünmeye çalışırlar, rakiplerinin güçlü yönlerini ve planlarını tanırlar ve eylemlerini rakiplerinden beklediklerine göre seçerler.
Bu bize savaşa yeni bir bakış açısı kazandırıyor. Eğer kargaşa yıkıcı olduğu için nadir görülüyorsa, o zaman neden kavga ettiğimize dair herhangi bir cevap kolaydır: Bir toplum veya onun liderleri maliyetleri göz ardı eder ve her savaşın bir nedeni ve her nedenin bir savaşı olmasına rağmen, toplumların birçok mantıksal yolu vardır. savaşın maliyetlerini göz ardı edebilir; tam olarak beş.
Çete savaşlarından etnik şiddete, iç çatışmalardan dünya savaşlarına kadar her düzeydeki çatışmaların temelinde beş neden yatıyor:
1. Kayıtsızlık:
Liderler kontrolsüz bırakıldığında ve çalışanlarına karşı hesap veremez hale geldiğinde, sıradan insanların katlandığı çabanın maliyetini görmezden gelebilirler. Bunun yerine yöneticiler kendi gündemlerini takip edebilirler. Diktatörlerin savaşa daha yatkın olmasının nedeni budur.
2. İdeolojik:
Bu, pek çok başkanın sahip olduğu soyut ve ideolojik savaş teşviklerinin yalnızca bir örneğidir: Şöhret ve ideoloji uğruna katlanmak zorunda oldukları bedelleri ve riskleri ödemeye hazır liderler, kanlı başkanlardır.
3. Önyargı:
Liderler aynı zamanda manevi açıdan da önyargılı olabilirler. İnsanların yanlış inançlara tutunma konusunda inanılmaz bir yetenekleri vardır. Savaşın yıkıcılığını küçümseyerek, zafer şansımızı abartarak kendimize aşırı güvenebilir, rakiplerimizi şeytan gibi gösterebilir ve yanlış değerlendirebiliriz ve bu yanlış algılamalar ülkeleri savaşa sürükleyebilir.
4. Belirsizlik:
Önyargı ve yanlış algılamaya çok fazla odaklanmak, belirsizliğin daha incelikli rolünü gizler. Savaşa giden karanlık dönemde politika yapıcılar düşmanlarının gücünü veya kararlılığını bilmiyorlar. Her poker oyuncusu, belirsizliğin ortasında en iyi stratejinin asla çekilmemek olduğunu bilir.
5. Güvensizlik:
Düşen bir güç, yükselen bir güçle karşı karşıya kaldığında, yükselen gücün barış vaat edeceğine nasıl güvenebilir? Mevcut avantajı korumak için savaşın acımasız maliyetini ödemek artık daha iyi.
Savaş, bir toplum veya onun lideri hesap verilemez, ideolojik, bilinmeyen, önyargılı veya güvenilmez olduğunda ortaya çıkar.
Beşini bir araya getirdiğimizde, Birinci Dünya Savaşı’nda ve diğer pek çok savaşta olduğu gibi, milliyetçi hırslara sahip, yanılabilir, önyargılı başkanlar, savaşın maliyetlerini görmezden geldiler ve toplumlarını şiddetli bir yıkıma sürüklediler.
Barışa giden yollar
Başarılı, barışçıl toplumlar kendilerini bir dereceye kadar başarısızlığın beş türüne karşı izole etmişlerdir. Otokratların gücünü kontrol ettiler. Belirsizliği azaltan, diyaloğu teşvik eden ve yanlış algılamaları en aza indiren kurumlar inşa ettiler. İktidar değişikliklerini daha az öldürücü hale getiren yazılı anayasa ve kanun taslakları hazırladılar. Yaptırımlardan barışı koruma görevlilerine ve arabuluculara kadar, uzlaşma yerine savaşmaya yönelik stratejik ve insani teşviklerimizi en aza indiren müdahaleler geliştirdiler.
Not: Farklı üniversitelerden akademisyen, analist ve stratejistlerin makalelerinden yararlanılmıştır.
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamen yazarlarının orijinal niyetleridir ve Onedio’nun yayın politikalarını yansıtmayabilir. ©Onedio
